Queer Film Festival Utrecht organiseert samen met Hivos de Queer Movie Night in het Louis Hartlooper Complex. We zijn daar ontzettend trots op! Een van de films die daar vertoond zal worden is Valentina, een transfilm over een meisje in Brazilië. Dit jaar heeft deze film tijdens de Roze filmdagen de Hivos Free to be me Award gewonnen. QFFU sprak met Justus Eisfeld, Interim Program Manager bij Hivos, over de award, Valentina en de toekomstplannen van Hivos.
Kun je allereerst wat meer vertellen over Hivos? Wie zijn jullie, wat doen jullie voor werk en waar zetten jullie je voor in?
Hivos staat voor Humanistisch Instituut voor Ontwikkelingssamenwerking. We zijn een organisatie die mensen en bewegingen in landen in het Globale Zuiden ondersteunt. Dit doen we aan de hand van drie thema’s: gender equality, diversity and inclusion (GEDI), climate justice en civic rights in the digital age. De eerste twee thema’s spreken wel voor zich, maar het derde thema is misschien een stukje gecompliceerder. Civic rights in the digital age gaat bijvoorbeeld over de mogelijkheid om de overheid tot verantwoording roepen en dat je jezelf kan uiten hoe je wilt. Deze thema’s zijn onderling verweven, want jezelf kunnen uiten hangt bij voorbeeld heel nauw samen met LHBTIQ+ zijn en hiervoor uit kunnen komen.
Waarom vinden jullie het belangrijk om je in te zetten voor LHBTIQ+ organisaties en doeleinden?
Deze doeleinden komen overeen met onze humanistische oorsprong en de rechten en waarden waar we voor vechten. De rechten van LHBTIQ+ mensen zijn voor ons heel belangrijk: sinds de jaren 90 ondersteunen we al groepen in het Globale Zuiden en waren we daar een van eerste gevers. Het zijn wie je wilt zijn en je vrij kunnen uitdrukken zijn gewoon enorm belangrijke waarden! Daarnaast weten we dat we een van de weinige geldschieters voor deze bewegingen zijn. We zien een gat dat onvoldoende door anderen gevoed wordt, en wij proberen dat gat op te vullen.
Hoezo leggen jullie die focus dan op het buitenland?
We focussen ons vooral op het buitenland om twee redenen. Ten eerste zijn er allerlei groepen die ontzettend goed werk doen in Nederland, zoals het COC, Transgender Netwerk Nederland en NNID (Nederlandse Organisatie voor Seksediversiteit). En ook ontzettend veel kleine organisaties die vechten om de rechten en de levens van LHBTIQ+ mensen beter te maken. Maar we vinden ook dat wij als rijk land een verantwoording hebben tegenover de rest van wereld en dus ook LHBTIQ+ mensen in rest van wereld. We leven in een onrechtvaardige samenleving, waarin de mensen die minder hebben steeds minder krijgen en mensen die veel hebben steeds meer krijgen. Dit is een mechanisme dat verstoord moet worden. Daarom willen we dit soort groepen, organisaties en doelen verdedigen en steunen overal op de wereld!
En daar zijn jullie heel druk mee bezig ook. Een van de manieren hoe jullie dit op een laagdrempelige manier willen veranderen is bijvoorbeeld de Free to be me Award. Kun je daar wat meer over vertellen?
Jaarlijks wordt deze award toegekend aan film die de waardes die we net besproken hebben goed behelst. Een film die staat waar wij ook voor staan en die iets losmaakt bij de kijker. Een film die gebaseerd is op echte verhalen van mensen in het Globale Zuiden en een mooi portret schetst. We willen laten zien dat LHBTIQ+ mensen overal zijn. Ze kunnen het wel zwaar hebben, maar ze zijn niet zielig! We willen deze kracht over de hele wereld laten zien.
Hoe maken jullie dan een keuze voor een film?
Hivos werkt samen met de Roze Filmdagen en die krijgen heel veel films te zien. Zo hebben wij een hele mooie selectie van films en daaruit kiezen wij een film die de representatie biedt waar wij voor staan. Zo hebben in eerdere jaren Todos Cambiamos, Rafiki & Evening Shadows de award mee naar huis mogen nemen.
En dit jaar Valentina. Een hele mooie film gemaakt door Cássio Pereira dos Santos. Kun je kort vertellen waar die over gaat?
Valentina is een film van een trans meisje in Brazilië, en we volgen haar op haar nieuwe school. We zien hoe zij een gewoon leven probeert te leven, maar daarin gedwarsboomd wordt door haar identiteitskaart die nog steeds haar oude naam en foto heeft. We zien ook hoe haar vrienden en familie voor haar klaarstaan en voor haar opkomen. En hoe ze zelf voor zich opkomt!
Het is super belangrijk dat dit verhaal verteld wordt. We kijken vanuit het zicht van Valentina en leren zo haar kijk op de wereld kennen. Het is het verhaal over een doodgewoon tienermeisje en alles waar ze tegenaan loopt. Het laat je ook zien wat je wel en niet zelf kan veranderen. Valentina heeft daarom de award gewonnen!
De hoofdrol wordt gespeelt door de Braziliaanse actrice Thiessa Woinbackk. Zij is zelf ook trans: hoe belangrijk is het dat het verhaal tot leven wordt gebracht met een transactrice?
Het is echt ontzettend belangrijk dat zij deze rol speelt. Toen ik vijftien jaar geleden vrijwilliger was bij het Nederlands Transgender Film Festival was het enige beschikbare materiaal coming out films. Een van de eerste speelfilms vanuit trans perspectief was Trans America, maar de hoofdpersoon – en tevens het transpersonage – wordt niet vertolkt door een transpersoon. Dit was dan ook de enige speelfilm die we hadden, de rest waren korte verhalen. Niemand zag er op dat moment geld in om een speelfilm te maken… Tot voor kort werden haast alle transrollen gespeeld door mensen die cisgender zijn – en vervolgens een Oscar kregen voor hun “moedige rol met gevaar voor eigen carrière”, terwijl trans acteurs deze rollen niet kregen. Dit probleem komt steeds weer omhoog, denk maar aan The Danish Girl of Dallas Buyers Club. Daarom is het zo belangrijk dat dit wel gebeurd: als trans persoon kan je het verhaal veel beter portretteren en wordt de film zoveel authentieker. En dat spel wordt nu ook beloond: met de nieuwe Emmy nominaties heeft Pose er 21 in de wacht gesleept! Door films in de prijzen te laten vallen, promoot je deze films ook en verhoog je de kans voor deze acteurs om andere rollen te krijgen ook. Het is dus vanuit emancipatie-oogpunt heel belangrijk, maar ook zeker vanuit practice what you preach! Zo ook dus voor Valentina, en we zijn heel trots dat we de regisseur en actrice zo ook meer kansen kunnen bieden.
Voor wie inmiddels benieuwd is: Valentina wordt tijdens Queer Film Festival Utrecht vertoond tijdens de Queer movie Night powered by Hivos. Waarom vinden jullie het zo belangrijk om je in te zetten voor QFFU?
Iedere bioscoop en iedere stad verdient een queer film festival. Het liefst elke dag natuurlijk. Voor ons is het belangrijk om de verbintenis met LHBTI+ gemeenschappen overal in het land vorm te geven en dit ook te koppelen aan wat er elders in de wereld gebeurt. En hoe kan dat beter dan via films laten zien aan een publiek dat normaal hier niet of niet zo snel mee in aanraking komt?!
Hoe hopen jullie met deze avond een bijdrage te leveren aan de queer scene in Utrecht?
Een film festival is de perfecte manier om mensen tegen te komen. Zo heb je allemaal in de rij een gezamenlijk gevoel van anticipatie voor de film. Het is een andere manier om met mensen uit de LHBTIQ+ gemeenschap in contact te komen. Daarnaast is er na afloop van de film vaak een Q&A om lekker na te praten en een respectvolle discussie te houden. Niet alleen met de regisseur, maar ook met mensen in het publiek kan er in discussie worden gegaan: wat heeft jou geraakt? Wat vond je er zo mooi aan? Wat kan volgens jou beter?
Ik kijk ook heel erg naar de Q&A uit! Ik ben benieuwd wat er allemaal naar boven gaat komen. Dit gesprek zal hopelijk ons allemaal weer wat nieuws leren en zo de acceptatie van LHBTIQ+ mensen verder helpen. Hoe hopen jullie eigenlijk dat de acceptatie van LHBTIQ+ mensen gaat veranderen de komende jaren?
We hopen dat de acceptatie steeds verder omhoog gaat, maar we zien ook dat er gerichtere bewegingen werkzaam zijn om deze rechten af te pakken. Kijk maar naar wat er nu gaande is in Hongarije en Polen. Of in Engeland met het afpakken van rechten van transmensen. Ik ben wel optimistisch, dus ik hoop zeker op verbetering – of op zijn minst geen verslechtering! Maar er is ook wel een stijgende lijn. Zo zag je in Kenia dat 20 jaar geleden slechts 1-2% van de bevolking zei “doe mij maar een homo als buurman.” Inmiddels is dit percentage al gestegen naar 15%! Dat is natuurlijk nog steeds veel te weinig en het is maar een kleine verandering, maar dit is wel 15 keer zoveel als 20 jaar geleden. Het gebeurt door 1 op 1 te praten over dit soort onderwerpen, of iemand te leren kennen die zelf LHBTIQ+ is. En hoe hoger dit percentage is, hoe sneller dit ook oploopt!
Waar wil Hivos de komende vijf jaar mee aan de slag?
De komende vijf jaar heeft Hivos de kans om LHBTIQ+ gemeenschappen in 14 landen te ondersteunen in Afrika, het Midden-Oosten en Zuidoost-Azië. We blijven doen wat we altijd al hebben gedaan: bewegingen ondersteunen om te bestaan, op te bouwen en te verstevigen. De komende vijf jaar willen we ons daarbovenop specifiek op economische ontwikkeling focussen. Zo is de werkloosheid onder LHBTIQ+ mensen groter dan gemiddeld, ook in Nederland – specifiek onder trans en intersekse mensen. Het is moeilijk om een baan te krijgen, deze te behouden of je ontvangt als eerste ontslag als er bezuinigd moet worden. LHBTIQ+ mensen worden ongelijk geraakt door economische neergang en ongelijkheid. Daar moet verandering in komen!
Het antwoord op economische ongelijkheid zijn werkgelegenheidsprogramma’s, programma’s voor startende ondernemers, etc. Maar het is zelden dat mensen uit de LHBTIQ+ gemeenschap hieraan deelnemen. Wij vinden dat ook met onze gemeenschap rekening gehouden worden! Daar houden we ons de komende jaren mee bezig. We willen mensen helpen om bijvoorbeeld een omscholing te vinden en ondersteuning bieden. En dit is een nieuwe aanpak om het leven van LHBTIQ+ mensen te verbeteren, zowel in Nederland als wereldwijd. Ook hier in Nederland moet er namelijk nog het nodige gebeuren. Ik ben heel trots dat we ons daar de komende vijf jaar op kunnen richten!
Heel goed bezig! Is er veel verandering in jullie doelstelling gekomen door Corona?
Ja en nee. Onze doelstelling an sich is en blijft hetzelfde, overal ter wereld. Wat wel verandert is, is dat LHBTQ+ mensen de eerste waren die de economische gevolgen van Corona hebben gevoeld – en nog steeds voelen! Corona laat zien dat er nood is in de gemeenschap, maar ook het bewustzijn dat noodhulp de community gewoon niet bereikt. Dit moet veranderen in de komende jaren!!!
Valentina is te bekijken tijdens de Queer Movie Night powered by Hivos op maandag 23 augustus in het Louis Hartlooper Complex. Voor meer informatie over de Free to be me Award kun je kijken op: https://www.hivos.nl/de-braziliaanse-film-valentina-wint-de-hivos-free-to-be-me-award/
Hivos is verder te vinden op hun website (www.hivos.nl), Facebook (@Hivos) en Instagram (@hivos)
Auteur: Pepijne van Rooijen (QFFU).