Tino Chikuni werkt bij Hivos als programmamedewerker voor ‘Free to be me’. Voor dit programma reikt Hivos jaarlijks de prestigieuze ‘Free to be Me-award’ uit, aan een film die de zichtbaarheid en acceptatie van LHBTQIA+’ers bevordert in een land waar weinig ruimte voor diversiteit is. Tino vertelt ons waarom KAPANA, de winnaar van dit jaar en onderdeel van de programmering van het QFFU, zo’n belangrijke film is.
Fijn dat je met ons wilde spreken Tino. Kan je iets over jouw werk bij Hivos vertellen?
Natuurlijk! Mijn naam is Tinoashira Chikuni en ik ben programmamedewerker voor het ‘Free to be Me’-programma in Zuidelijk Afrika. Ik maak me sterk voor LHBTQIA+-rechten in Zimbabwe and Namibië en probeer hiervoor meer medestanders aan tafel te krijgen.
Het is een interessante baan. Pas noemde de Nederlandse ambassadeur nog de afnemende ruimte voor maatschappelijke organisaties in Afrika. Omdat de LHBTQIA+-organisaties altijd al met beperkte bewegingsvrijheid hebben gewerkt, zijn er veel dingen die wij andere NGO’s of non-profitorganisaties kunnen leren.
Wat houdt de ‘Free to Be Me Award’ in?
Free to be Me is gericht op het verbeteren van mensenrechten in het algemeen, en van sociaal-economische rechten in het bijzonder. Omdat een bovengemiddeld groot aantal LHBTQIA+’ers in Namibië en Zimbabwe economisch achtergesteld zijn, betekent het helpen van LHBTQIA+-personen automatisch dat je dan mensen helpt die het heel hard nodig hebben.
Een gedeelte van het werk, is erkenning en ondersteuning geven aan werk dat impact heeft op de gemeenschap. Hivos’ Free to be Me Award is een van de manieren waarop we dat doen – het vieren van films die niet alleen inzichtelijk zijn, maar daarnaast ook een middel om verandering te brengen. Zoals de film KAPANA, die een aanleiding is gebleken voor gesprekken over rechten van LHBTQIA+-personen.
Als LHBTQIA+-personen andere mensen benaderen om te praten over deze onderwerpen, kunnen die mensen de verwachting voelen dat ze zich op een bepaalde manier moeten opstellen, dat ze hun gesprekspartners zelfs aardig moeten vinden. En dat kan echt een brug te ver zijn, voor sommigen. Film is een minder bedreigende vorm voor hen, om na te denken over de problemen waar wij mee kampen.
“KAPANA laat op een mooie manier zien dat LHBTQIA+ gewoon een zoveelste type mens is, één van de vele typen mensen die je in Namibië kunt tegenkomen.“
Waarom heeft juist KAPANA de Free to be Me Award gewonnen?
KAPANA is een mooie film en knap gemaakt. Cinematografisch is het schitterend. Bovendien is het ons verhaal dat door onze mensen wordt verteld. Maar bovenal is deze film erg invloedrijk geweest, de film heeft impact gehad.
Ik denk dat die impact onder andere komt doordat het een van de weinige Afrikaanse films is over LHBTQIA+-onderwerpen. Maar wat nog belangrijk is: het dramatische liefdesverhaal tussen George en Simeon is op een alledaagse manier verteld. LHBTQIA+-films kunnen nog wel eens gaan over leed. KAPANA gaat gewoon over twee mensen die verliefd worden op elkaar.
Daardoor laat het mensen zien dat we gewoon mensen zijn, net als zovelen. Misschien een klein beetje anders, maar op dezelfde manier anders als een flink aantal andere groepen en stammen in Namibië. Het land kent zó veel culturele diversiteit, dat KAPANA op een mooie manier laat zien dat LHBTQIA+-personen gewoon een zoveelste type mens is, één van de vele typen mensen die je in Namibië kunt tegenkomen.
Wat stelde regisseur Philippe Talavera allemaal in de waagschaal, door deze film te maken?
Zichtbaar zijn is kwetsbaar zijn. Wanneer je als queer persoon zichtbaar wordt, stel je jezelf bloot aan aanvallen, omdat onderdeel van ‘de community’ zijn in Namibië nog steeds strafbaar is. Nou ja… in ieder geval: het iets laten zien van niet-heteronormatieve intimiteit. Trans of intersex zijn staat spreekwoordelijk niet eens in het woordenboek, dus je kunt je voorstellen hoe die mensen behandeld worden.
Talavera nam ook een sprong in het diepe door weg te blijven bij typisch dramatische situaties, zoals ik eerder al noemde. Het is altijd veiliger om een beroep te doen op extreme emoties. Maar deze regisseur maakte een andere keuze.
Hij nam tenslotte ook nog het risico om gestereotypeerd te worden, om bekend te komen staan als ‘de homo-regisseur’ en om geen andere films meer te krijgen. Hopelijk heeft het voor alle betrokkenen zijn vruchten afgeworpen.
Nu je toch de cast noemt… De film is al in 2020 uitgebracht. Weet je hoe het nu met ze gaat?
Ik heb toevallig pas met Philippe gesproken en het gaat goed met iedereen. Ze zijn behoorlijk moe van de hectische tour in diverse delen van het land en zelfs daarbuiten. Maar ze maken er een hoop mee los en dat was het doel.
Voorheen hielden mensen de boot af, wilden ze er niets over horen. Maar nu is er beweging in ‘the moveable middle’, zoals ze dat in de NGO-wereld wel eens noemen. En met opvallend weinig tegengeluid. Zelfs niet één negatief krantenbericht, niet in Zimbabwe, noch in Namibië. Daar ben ik eerlijk gezegd best verbaasd over.
Mensen beginnen nu in de richting te bewegen van het willen begrijpen van de LHBTQIA+-gemeenschap. Zelfs de culturele en religieuze leiders. Dus, voor de bijdrage aan dit proces is de film KAPANA een schitterend project en een terechte winnaar.
KAPANA is op 22 augustus te zien in het Louis Hartlooper Complex. Over de winnaar van vorig jaar, Valentina, kun je hier meer lezen.
Auteur: Arjan van Rooijen.